جزیره علم

مرکز پژوهشهای اسلامی-پزشکی بصیر

هویت دینی: دانش خانواده 3

اسلام همانند ادیان توحیدی دیگر (یهودیت و مسیحیت)، بر مقدس بودن خانواده و تحکیم آن تأکید کرده است. از دیدگاه قرآن، انسان مخاطب خداوند و جانشین وی در زمین است که وظیفه دارد امت واحده ای را بوجود آورد که متجلی کننده صفات الهی باشند.

فطرت: تجلی مطابق با خواست خداوند همان بروز دادن فطرت اصیل انسانی است که خدا آن را دین پابرجا نامیده است: دین قیّم/پابرجا همان فطرت است و فطرت (خمیرمایه آفرینش) همان دین پاک و حنیف است که هویت اصیل انسان را می سازد[1]. به همین خاطر، اسلام هویت دینی (تسلیم امت در برابر الله) را تبلیغ می کند[2].

شریعت و قوانین اسلام برای تجلی فطرت انسان وضع شده اند: وقتی هویت جنسی دختر یا پسر کامل می شود (به بلوغ جنسی می رسند)، به طور رسمی در درگاه الهی نیز به تکلیف شرعی می رسند پسر یا دختر بالغ مخاطب رسمی خدا می شوند (یعنی آغاز هویت جنسی آغازگر رسمی هویت دینی و مسئولیت جدید است). اسلام اجازه داده که با هویت جدید جنسی، آثار و پیامدهای آن از راههای مجاز حاصل شود، پس تمایلات جنسی یک مسلمان ناپسند نیست و مطابق با فطرت و سرشت اوست که باید بر اساس آئین نامه اسلام به مقصد برسند[3].  اسلام امور جنسی را ارزشهایی اجتماعی (بالقوه) می داند (و نه صرفاً نیاز شخصی)، پس بر هدایت (نهادینه کردن) آنها در جامعه (و خانواده) تأکید می نماید زیرا مشروعیت ارزشها به حقوق اصیل آنها می باشند که مدینه فاضله را می سازند.

اُنس گیری بخش مشترک همه انسانهاست (نوعی غریزه انسانی یا فطری)، انس گرفتن منجر به الفت یافتن (فعالیتی آگاهانه در راستای تقویت و تداوم انس گیری) می شود که می تواند منجر به مودت و سپس رحمت بشود (هرچه پیشتر می رود، معنوی تر می گردد). بنابراین، چون فطرت در همه انسانها مشترک است، به سمت تشکیل خانواده می رویم.

امت/جامعه واحده اسلامی

جامعه: «مجموعه ای از نهادهاست که هویت اجتماعی پیدا کرده اند. نهاد اعم از خانواده، واحدهای اجتماعی (مانند مدرسه، مسجد، بیمارستان) و انسانهایی است که روابط بین آنها این هویت اجتماعی را نشان می دهد». ویژگیهای هویت اجتماعی تابعی از هویت جنسی است پس، انسان بالغ آماده یافتن هویت جدید (جمعی) است. منشأ شکل گیری هویت سه چیز است: 1) مشروعیت بخشی(حاصل از سلطه جامعه، کنشگران اجتماعی): منجر به ایجاد جامعه مدنی می شود. 2) مقاومت (حاصل تضاد منطق کنشگران با سلطه جامعه): منجر به ایجاد اجتماعات در برابر ظلم و فساد  و تبعیض (مهمترین شکل هویت سازی) می شود. 3) برنامه دار(حاصل موفقیت کنشگران اجتماعی در تغییر سلطه جامعه): منجر به ایجاد فاعلهای هویت دار می شود.

از نظر اسلام؛ کنشگران اجتماعی (مرد یا زن) هر یک هویت مستقلی دارند که بایستی هم تکلیف فردی خود و هم تکالیف اجتماعی نسبت به یکدیگر را انجام دهند. همچنین هر کسی عملکرد و نقش خود (تکلیف) را ایفا کند تا ساختار اجتماع اسلامی به درستی شکل گیرد.

در نظام ایده آل الهی، «امت واحده» جامعه ای است که واحدها و افراد آن مسئولیت اجتماعی خود را (که توسط دین تعریف شده) ایفا کرده اند.

همه این تغییرات نتیجه تغییر در هویت دینی-اجتماعی است. چون اسلام؛ دینی اجتماعی است، برای تشکیل امت واحده لازم است هویت اجتماعی بروز داده شود. امت واحده (اسلامی) محصول عبودیت اجزاء آن جامعه است. چنین جامعه ای هویت اجتماعی خودش را بازیافته است که همان متجلی کننده صفات الهی باشد. تجلی الوهیت در تحقق عبودیت (امت واحده اسلامی) است، تحقق امت واحده در تشکیل خانواده است. در واقع، «امت واحده»[4] نمایشی دینی از هویت اجتماعی یا نسخه ای دینی از هویت اجتماعی است.

انتشار در جزیره علم در 19/10/93 توسط دکترسید مهدی موحد ابطحی